Bernard Chrzanowski – piewca naszego Wybrzeża

Ten żyjący na przełomie XIX i XX wieku prawnik z wykształcenia, a etnograf z zamiłowania, w Gdyni doczekał się ulicy swojego imienia (w porcie) i grobu (na oksywskim cmentarzu). To niewiele, tym bardziej, że ten piewca morza i Wybrzeża, mulony bywa z Gabrielem Chrzanowskim, działaczem gospodarczym Polski międzywojennej.

Tu jednak jest mowa o Bernardzie Chrzanowskim (1861 – 1944) patriocie Wybrzeża, którego ktoś nazwał Chałubińskim naszych nadmorskich ziem, bowiem podobnie jak ów „góral” propagował swoje ojczyste strony, chociaż nie był ani Kaszubem, a nawet Pomorzaninem. Był natomiast przez całe swoje życie entuzjastą „naszych stron”, związanym emocjonalnie z Wybrzeżem.

Tematyką tą zajął się już pod koniec XIX wieku, gdy nadmorskie ziemie eksploatowały Prusy. Już wtedy, w 1902 roku, zainteresował się ziemią kaszubską i ludźmi tu żyjącymi. Owocem tego zainteresowania był przewodnik pt. „Przewodnik po Kaszubach”, a nieco później w 1920 roku wydał książeczkę pt. „Na kaszubskim brzegu”. W tym samym czasie ukazało się jego dziełko pt. „Z Wybrzeża i o Wybrzeżu”, którym zainteresował Stefana Żeromskiego, dla którego książka ta stała się inspiracją do napisania „Wiatru od morza”.

Żeromski z zamiarem napisania swojego dzieła podzielił się właśnie z B. Chrzanowskim, z którym utrzymywał ciągłą łączność korespondencyjną. To też zapewne sprawiło, że w 1920 roku Żeromski z rodziną przybył po raz pierwszy na Wybrzeże, i zamieszkał w nadmorskim domku w Orłowie. Następnie po dwóch latach, pisarz zamieszkał w Gdyni, u szwagra Plichty, w sąsiedniej checzy u Hebla, dzisiaj jest w tym miejscu tablica upamiętniająca to wydarzenie. Tu Żeromski napisał pierwsze strony „Wiatru od morza”, a w którymś ze swoich listów wyznaje, że na sprawy polskiego Wybrzeża patrzy oczami B. Chrzanowskiego.

A wracając do książeczki „Z Wybrzeża i o Wybrzeżu” udało mi się ją zdobyć (wydanie II z 1920 roku). Z ubolewaniem stwierdziłem, że nie ma w niej żadnej wzmianki o Gdyni. Jest to dla mnie sprawa oczywista, gdyż w czasie, gdy Autor ją pisał jeszcze nie było wiadomym, że właśnie ta kaszubska wieś stanie się niebawem miastem i liczącym się portem.

Książeczka, o której tu mowa, liczy 79 stron i obejmuje 8 rozdziałów. Oto tytuły niektórych z nich: rozdział II „Ludność nadmorskich wsi”, rozdział V „Rzucewskie lipy”, rozdział VI „Nauka polska a wybrzeże”.

W rozdziale o Oksywiu, na stronie 65 między innymi czytamy o oksywskim cmentarzu: „Cmentarz – najpiękniejszy w Polsce (...) Niezwykły to cmentarz bez cmentarnych mroków (...) śmierć przestaje być grozą, duch odczuwa czar i piękno nieśmiertelności”.

Tu, na tym cmentarzu, po ekshumacji, spoczął Bernard Chrzanowski – bowiem taka była Jego wola. I stąd może do woli patrzeć na polskie Wybrzeże...