Nieznane początki...

„Dziennik Bałtycki” z 14 stycznia 1971 roku, a więc prawie miesiąc po wydarzeniach grudniowych informował, że z dniem 1 stycznia 1971 roku, na Kamiennej Górze uruchomiono nowy bar – kawiarnię. Placówka ta pod nazwą „Panorama” cieszy się dużym zainteresowaniem konsumentów. Autor notki martwi się o to, co będzie się działo tu w sezonie letnim, gdy już w zimie brakuje tu wolnych miejsc.

Ta położona na najwyższym tarasie Kamiennej Góry restauracja, a więc na poziomie 52 m n.p.m., czynna była od godzin popołudniowych do godzin późno nocnych. W ciągu dnia działała tam kawiarnia, a od późnego popołudnia, restauracja z dancingiem. Położenie tego zakładu gastronomicznego, podporządkowanego Gdyńskim Zakładom Gastronomicznym (GZG) sprawiało, że rzeczywiście roztaczała się stąd panorama na port, zatokę, Kępę Oksywską i znaczną część Śródmieścia, co uzasadniało nazwę tego lokalu. Szczególnie podziwiać stąd można było port nocą, z jego portowymi światłami, bądź niezapomnianymi widokami księżyca nad Zatoką.

Pomysł zlokalizowania w tym miejscu restauracji pochodził od dyrektora GZG Zygmunta Prokopa. To On w połowie lat 60 – tych ubiegłego wieku przyszedł do mnie z pomysłem zbudowania w tym miejscu restauracji (zdjęcie Z. Prokopa znaleźć można w „Roczniku Gdyńskim” nr 17 z 2005 roku, przy moim tekście pt. „Gdyńskie bary, restauracje i kawiarnie w okresie PRL”).

O pomyśle swoim mówił z zapałem. Mówił, że zakład ten będzie dla niego „pomnikiem za życia”. Pomysł Z. Prokopa podchwyciłem i niebawem przekazałem panu Zygmuntowi Mroczkiewiczowi – tzw. resortowemu Wiceprzewodniczącemu Prezydium MRN. Jemu pomysł ten również przypadł do gustu. Dalej pomysłem tym już się nie interesowałem, bowiem zajęli się nim architekci.

„Panoramę” uruchamiał dyrektor Ryszard Chinczewski, który w tym czasie kierował gdyńską gastronomią.

I tak pod różnymi nazwami „Panorama” funkcjonuje do dziś.

Piąty krzyż

Od lat nad śródmieściem i portem w Gdyni góruje krzyż. Ustawiono go na Kamiennej Górze, która w tym miejscu wznosi się na 52 m n.p.m. Sprawia to, że krzyż widoczny jest z różnych punktów Śródmieścia, a także z portu i zatoki.

Jak podaje K. Małkowski w swoim „Bedekerze Gdyńskim” (wydanie z 1995 roku), obecny krzyż to już piąty w tym miejscu. Pierwszy krzyż stanął tu w 1931 roku, gdy podjęto starania o zlokalizowanie tu Bazyliki Morskiej. Jak wiadomo, bazylika w tym miejscu nie powstała, a krzyż usunęli Niemcy, po zajęciu naszego miasta w 1939 roku.

Tuż po wojnie krzyż na Kamiennej Górze przywrócono. Stał on tu do wczesnych lat 60.  ubiegłego wieku. K. Małkowski podaje błędnie, że usunięcie krzyża przez ówczesne władze nastąpiło w 1961 roku. Dysponuję zdjęciami , z których jednoznacznie wynika, że jeszcze w 1963 roku latem (zdjęcie nr 1), krzyż stał na swoim miejscu. Natomiast na zdjęciach z 1967 roku (zdjęcie nr 2), krzyża już nie ma, a w jego miejscu stoi wież triangulacyjna. Zapewne to ten obiekt miał uzasadnić konieczność usunięcia krzyża. Tak więc krzyż usunięto między 1963 rokiem, a 1967 rokiem. Bliższej daty nie udało mi się ustalić. Wiadomo natomiast kto w tych latach rządził w Gdyni i kogo mógł ów krzyż razić... Czy była to inicjatywa miejscowych „wodzów”, czy wykonywali oni jedynie polecenia władz wyższego szczebla? Nie wiadomo też, kto fizycznie krzyż usunął. K. Małkowski podaje tylko, że ów drewniany krzyż spiłowano. Jakie były jego dalsze losy, również nie wiadomo...

Wiadomo natomiast, że nowy krzyż stanął w tym miejscu już po tzw. transformacji ustrojowej i był to krzyż drewniany. Krzyż obecny, metalowy, wykonany w Stoczni Remontowej „Nauta”, stanął tu ponownie jesienią 1993 roku, a poświęcony został przez arcybiskupa Gocłowskiego 3 maja 1994 roku. Wydarzeniu temu, i słusznie, towarzyszyła uroczysta celebra. Wzięły w niej udział liczne  delegacje ówczesnych oficjeli. Była także obecna kompania honorowa Marynarki Wojennej i orkiestra Marynarki Wojennej.

Obecny krzyż ma wysokość 25 metrów i waży około 25 ton, w nocy jest oświetlony, widoczny jest z morza i z miasta. Ze względu na solidność wykonania i użyte materiały powinien przetrwać nad Gdynią przez długie lata.

Zdjęcie nr 1 zrobione latem 1963 roku

Zdjęcie nr 2 zrobione w 1967 roku

Kamienna Góra

Panoramę Gdyni można oglądać z kilku miejsc. Z Zatoki Gdańskiej, wtedy widać głównie pas zieleni i wystające z niego wieżowce Redłowa i Witomina. Z oksywskiego wzgórza, z cmentarza koło kościoła pod wezwaniem świętego Michała Archanioła, a także z Kamiennej Góry, skąd widok jest na port i znaczną część miasta.

Kamienna Góra – morenowe wzgórze o wysokości 52,4 m n.p.m. dominuje nad naszym miastem i jest jego wyraźnym akcentem. Geologicznie Kamienna Góra jest częścią Kępy Redłowskiej. Nie zawsze wzniesienie to nosiło obecną nazwę. Nazywano je kiedyś Gdyńską Górą, Psią Górą, Steinberg (od 1806 roku), a w polskim tłumaczeniu Kamienną Górą.

Jak podaje Franciszek Mamuszka, w XV wieku na wzniesieniu tym mieścił się folwark klasztoru Kartuzów. Po częściowej sekularyzacji w 1772 roku folwark przejęły władze pruskie. Kilkadziesiąt lat później, w 1806 roku, posiadłość tę nabył pruski generał von Kauffenberg. Wtedy to pojawiła się po raz pierwszy owa niemiecka nazwa Steinberg. W 1813 roku, syn generała odsprzedał część posiadłości, a potem sprzedawano tu ziemię kolejnym, różnym ludziom.

Po I wojnie światowej, w 1920 roku, folwark nabył Ryszard Gałczyński, warszawski bankier, który zwęszył tu dobry interes. Wnet też, powstała tu spółka o nazwie Pierwsze Polskie Towarzystwo Kąpieli Morskich, prezesem którego został Gałczyński, a znany pisarz Wacław Sieroszewski członkiem zarządu.

Ruszyła zabudowa Kamiennej Góry, którą przewidziano jako bazę mieszkaniową kąpieliska. Teren podzielono na około 350 działek budowlanych o zróżnicowanej wielkości, przeznaczonych pod zabudowę willi i pensjonatów. Zlokalizowano tu też dwa hotele, „Kaszubski” i „Riwierę Polską”, a od strony Alei Piłsudskiego, „Dom Zdrojowy”, obecny Dom Marynarza.

Zagospodarowanie Kamiennej Góry w okresie międzywojennym następowało bardzo dynamicznie. Już w 1928 roku istniała tu rozbudowana sieć ulic i dróg. Cały teren był odwodniony. Sieć wodociągowa liczyła tu aż 7 km. Wybudowano też dziesiątki willi między innymi dla letników.

Duży wpływ na ten rozwój miała prężna działalność Towarzystwa. Dysponowało ono własnym tartakiem, betoniarnią, stolarnią i innymi warsztatami, a także cegielnią. To wszystko sprawiało, że Towarzystwo było w znacznym stopniu samodzielne i budowało relatywnie tanio.

Z inicjatywy Towarzystwa, w centralnym punkcie Kamiennej Góry postawiono już w 1924 roku popiersie Henryka Sienkiewicza (wymienione w lecie 1939 roku na popiersie z brązu). Po wkroczeniu do naszego miasta Niemców zostało ono usunięte.

W zabudowaniach Towarzystwa Transportowego „Polskarob”, tu zlokalizowanych, zagnieździło się Gestapo, a po wojnie Urząd Bezpieczeństwa i wśród gdynian Kamienna Góra miała w tym czasie złe skojarzenia bo miejsce to kojarzone było z przemocą.