Początki komisarycznych rządów w Gdyni

W czerwcu 1986 roku, ówczesny Prezydent miasta i Towarzystwo Miłośników Gdyni zorganizowało uroczystą sesję Rady Miejskie poświęconą 60 rocznicy uzyskania przez nasze miasto praw miejskich. Sesja miała temat „Gdynia wczoraj”, i miała na celu spopularyzowanie historii Gdyni. Na tę Sesję przygotowano 10 referatów, które wydano w formie „składanki” niewielkich, tematycznie zróżnicowanych broszur. Broszurki – po kilkanaście stron każda – poświęcone były sprawą historii, administracji miejskiej, sprawą portu, marynarki wojennej itp.

Autorami tych opracowań byli znani historycy, ekonomiści i prawnicy. Autorem jednej broszury noszącej tytuł „Ustrój administracyjny Gdyni w latach 1920 – 1939” był mgr Łukasz Balcer – prawnik, późniejszy Minister Sprawiedliwości w PRL – owski rządzie. Autor ten, zdolny prawnik i mieszkaniec naszego miasta w broszurze, o której tu mowa, przytacza szereg mało znanych szczegółów dotyczących ustroju administracyjnego Gdyni z przełomu lat 20 – tych i 30 – tych ubiegłego wieku.

Oto niektóre z tych ciekawostek: po uzyskaniu praw miejskich pierwsza Rada Miasta powołana została przez Wojewodę Pomorskiego już 10 kwietnia 1926 roku. Składała się ona z 12 radnych. Tę ilość radnych utrzymano też po wyborach, jakie przeprowadzono 21 listopada tego roku. 10 kwietnia 1926 roku Wojewoda powołał tymczasowy Magistrat, na którego czele stanął komisaryczny burmistrz oraz 2 członków. W dniu 12 grudnia 1926 roku odbyły się wybory do Magistratu. Rada Miejska wybrała 3 członków Magistratu. Burmistrzem został ponownie Augustyn Krause, a zastępcą burmistrza został były wójt Jan Radtke.

Działalność Rady Miasta i Magistratu od początku napotykała na trudności wynikające z jednej strony z braku doświadczenia, z drugiej zaś strony, z ingerencji w sprawy miasta organów zlokalizowanych poza Gdynią (tzw. administracja niezespolona). I tak: Pomorski Urząd Wojewódzki mieścił się w Toruniu, dyrekcja ceł mieściła się w Bydgoszczy, dyrekcja poczty w Starogardzie, kasa chorych w Wejherowie, a Izba Przemysłowo – Handlowa w Grudziądzu.

W tej sytuacji wzmocniono nadzór nad działalnością Rady i Magistratu, wprowadzając od wiosny 1928 roku delegata z zadaniem nadzoru nad budżetem miasta i nad inwestycjami. 2 października 1928 roku zawieszony został burmistrz A. Krause, a miesiąc później 2 listopada, rozwiązano Radę Miejską, której funkcję przejęła Wojewódzka Izba Pomorska w Toruniu. Taki stan rzeczy na dłuższą metę był nie do przyjęcia. Powołano więc wiceburmistrza, którym wyznaczono H. Ewerta – Korzeniowskiego. W dniu 11 lutego 1929 roku nadano mu tytuł Komisarycznego Wiceprezydenta Gdyni. Już po trzech miesiącach Wiceprezydent zrezygnował ze stanowiska.

Nieco wcześniej, bo z początkiem listopada 1928 roku, przy Magistracie ustanowiono Delegata Rządowego, na stanowisko to powołano radcę ministerialnego Mieczysława Bilaka. Jak widać z powyższego cały czas szukano optymalnego rozwiązania dla władz municypalnych naszego miasta. 4 sierpnia 1929 roku wybrano nową Radę miejską liczącą 18 radnych. Wszystkie te poczynania przypominały szamotaninę, działania metodą prób i błędów.

Dopiero rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 24 listopada 1930 roku ustanowiło, że na czele powiatu miejskiego w Gdyni stał będzie urzędnik państwowy z tytułem Komisarza Rządu.