Kuriozalny przewodnik po Gdyni. Część 1.

Interesując się od lat Gdynią i jej historią, zgromadziłem całkiem sporą kolekcję książek, planów, wycinków prasowych, relacji i fotosów, bądź ich kserokopii. W całym tym zbiorze najbardziej cenię sobie pożółkłą, przedwojenną broszurę, datowaną na rok 1937. Jest to rymowany przewodnik autorstwa Grzegorza Winogrodzkiego.

Powoduje mną w tym miejscu nie tyle lokalny patriotyzm, co fakt iż jest on rymowany, bowiem jak można przypuszczać, jest to jedyny wierszem pisany przewodnik po mieście w Polsce, a może nawet w Europie!

Autorem tego kuriozum jest zakochany w morzu i w Gdyni kresowiak, emerytowany dyrektor gimnazjum na Pomorzu. Stąd w przewodniku czuje się rękę patriotycznego nauczyciela, który swoje dziełko adresuje głównie do młodzieży.

Broszura napisana została w 1936 roku, a wydana rok później. Druk wykonano w Łodzi w Zakładach Graficznych J.K.Baranowskiego. Cena broszurki nie została podana. W zamyśle autora, przewodnik ten miał być częścią większej całości, bowiem w roku 1935 wydany został tegoż autora przewodnik zatytułowany ,,Orłowo Morskie”. Poza tym Winogrodzki zamierzał wydać broszurę – przewodnik po Kępie Oksywskiej, a część 4 dotyczyć miała Helu i Półwyspu Helskiego. Całość miała nosić tytuł ,,Nad morzem – przewodnik po Wybrzeżu Polskim”. Część 1 i 2 – dotycząca Orłowa i Gdyni są w moim posiadaniu, natomiast na pozostałe części – 3 i 4 nigdy nie natrafiłem.

Czyżby plany wydawnicze autora pokrzyżowała wojna?

Okładka drugiej części przewodnika wydanej w 1937 r. 

Przewodnik (2 pierwsze części) znajduje się w moim posiadaniu.

Przedmowy prozą do części 1 i 2 napisał Walerian Kuropatwiński, emerytowany wizytator szkolny, który był również inspektorem całego przedsięwzięcia oraz pomógł autorowi w doborze ilustracji do przewodnika. A wypada w tym miejscu dodać, że przewodnik poza tekstem zawiera 70 zdjęć, dwa szkice topograficzne, plastyczną mapę zatoki Gdańskiej oraz trzy drzeworyty o tematyce marynistycznej. Cała broszura liczy 73 strony i ma format szkolnego zeszytu. O wartościach literackich dzieła nie zamierzam się wypowiadać, nie będąc w tej materii kompetentnym, zresztą Czytelnik na podstawie przytoczonych fragmentów będzie mógł wyrobić sobie w tym względzie własne zdanie.

Wstęp do przewodnika jest rymowany i zaczyna się od pokłonu oddanego większym miastom 2 Rzeczypospolitej. Przeczytajmy fragment:

...do wieńca tych grodów nowy kwiat się prosi,

Gdyż nad morzem prześliczne miasto – port się wznosi,

Jako morska stolica bałtyckich wybrzeży,

Klejnot kaszubski w darze dla polskiej macierzy,

Wielki pomnik narodu żywy i wspaniały,

Który stał się stał się słowiańską bramą na cały świat...

Zaś przystępując do prezentowania miasta i jego niektórych dzielnic zaczyna się zgodnie z chronologią od Oksywia, Oksywskiej Kępy i związanych z tymi miejscami starymi legendami (o jednej z legend oksywskich pisałem tutaj).

Oto fragment:

...Najstarszych kilka podań z Oksywiem się wiąże:

Mówią, że tutaj mieszkał niegdyś duński książę

Na wyspie, gdyż w tych czasach w dawnej dziejów porze

Oksywską Kępę zewsząd otaczało morze.

Książę był poganinem, lecz mu się uśmiecha

Zmiana wiary, więc prosi świętego Wojciecha,

Aby z lądem połączyć małe jego państwo,

A za to obiecuje przyjąć chrześcijaństwo.

Wtedy się kępa z lądem połączyła cudem,

A książę dał się ochrzcić z całym swoim ludem.

A nieco dalej spojrzenie na Gdynię od strony wód zatoki i ostrzeżenie przed hitlerowskim niebezpieczeństwem:

Z dwóch stron Gdyni, przy brzegu morze rozpostarte,

Przywarły wzgórza, jako lwy zażarte,

Gotowe bronić portu od napadów z boku,

Nadają okolicy dziwnego uroku.

Te wzniesione nad morzem górzyste występy

Są to piękne Redłowska i Oksywska kępy.

Jednak Gdyni nie grożą już wroga napady:

Zostały podpisane z Niemcami układy.

Lecz autor niezbyt wierzy w te układy, bo nieco niżej podaje prawie prorocze słowa:

...umowa nie stanie się świstkiem papieru,

Chociaż dzieje męczeńskich lechickich narodów

Oraz nasza historia dają dość powodów

Do bacznej ostrożności i na przyszłość radę,

Aby strzec się, Niemiec zawsze knuje zdradę...

Poprzez wieki historii, snuje Winogrodzki swoją opowieść, by dojść do czasów sobie współczesnych – od początków portu i miasta. Oto stosowny fragment tekstu:

Dzisiaj nas nowym życiem i nadzieją wita,

Gdyż potężna dolina dawnej Pra – Pregoły

Daje widok niezwykły a dla nas wesoły:

Przy ujściu do doliny leży port. Tu środek,

Tu przyszłej wielkiej Gdyni szczęśliwy zarodek.

Stąd dalej wzdłuż doliny Gdynia się rozrasta,

Wcielając bliskie wioski do obrębu miasta:

Pochłonęła Grabówek, Chylonia wcielona,

Do Cisowej, Zagórza ciągną się ramiona

Naszej, szybko rosnącej nadmorskiej stolicy...

Ciąg dalszy nastąpi...