Nowa Gdynia – gdzie to jest?

W czasie moich licznych gdyńskich lektur natrafiłem przypadkiem na nazwę Nowa Gdynia z kontekstu wynikało, że ten fragment Gdyni znajduje się gdzieś w rejonie Grabówka. To, że „stara” Gdynia, to znaczy lokalizacja wsi Gdynia jest powszechnie znana, nazwa Nowej Gdyni mnie zaintrygowała. Podjąłem więc poszukiwania w moim podręcznym księgozbiorze, w przekonaniu, że uda mi się ową dziwną nazwę rozszyfrować.

Poszukiwania zacząłem od tekstów Bohdana Ostrowskiego, których cykl pt. „Dzielnice Gdyni” znajduje się w kolejnych „Rocznikach Gdyńskich”. Przewertowałem uważnie opracowanie tego Autora w „Roczniku Gdyńskim” nr 7 dotyczące Grabówka i kolejny nr 8, w którym jest sporo wiadomości o Chyloni, tej historycznej i obecnej. Niestety śladu Nowej Gdyni nie znalazłem.

Sięgnąłem więc po „Bedeker Gdyński” Małkowskiego, w przekonaniu, że Autor ten urodzony na Grabówku i znający tę dzielnicę nie pominie milczeniem sprawy Nowej Gdyni. Zgodnie z przewidywaniami na stronie 85, gdzie jest hasło „Grabówek” natrafiłem na interesujący mnie fragment: „... nie ma wątpliwości co do linii przebiegu granicy (Grabówka moje stwierdzenie) z Chylonią. Była nią dzisiejsza ul. Kalksztajnów i jej przedłużenie zarówno w stronę Wysoczyzny Gdyńskiej, jak i w stronę Pradoliny Kaszubskiej, czyli ówczesnych Chylońskich Błot. Powstała tu w XIX wieku, przy gościńcu, w okolicy mleczarni „Kosakowo” osada otrzymała nazwę Nowej Gdyni (na mapach pruskich z tamtych lat Neu Gdingen)”.

W tej wersji położenie Nowej Gdyni wydało mi się mało dokładne, bowiem od ul. Mireckiego (tu była mleczarnia) do Chyloni odległość jest zbyt wielka około 1200 metrów, aby mówić o granicy pomiędzy Grabówkiem a Chylonią. Sięgnąłem więc do mapy von Schrottera z 1796 – 1802 roku, lecz nazwy Nowa Gdynia tam nie znalazłem. W rejonie południka 36, który przecina tu teren obecnej Gdyni znalazłem nazwę Krug Grabowko czyli karczma Grabówek, dalej w kierunku Chyloni po lewej stronie Szosy Gdańskiej nazwa Bernorde (to dzisiejszy rejon Leszczynek), a dalej już Kielau czyli Chylonia. W tej sytuacji można przyjąć prawie z pewnością, że Nowa Gdynia leżała bliżej Chyloni to jest bliżej ul. św. Mikołaja, na terenach na północny – zachód od Estakady Kwiatkowskiego (ul. Opata Hackiego, Ramułta, Dantyszka itd.), aż po ul. Hutniczą.

Moje przypuszczenia potwierdza szkic sytuacyjny z 1918 roku opracowany w Instytucie Geograficznym w Legnicy, a znajdujący się na stronie 62 książki Tomasza Rembalskiego pt. „Właściciele wolnego sołectwa i karczmy w Gdyni (1362 – 1928)”.  Tu znajduje się szereg informacji dotyczących Nowej Gdyni. Według tego Autora nazwa Nowa Gdynia pojawiła się po raz pierwszy w Oksywskiej Księdze Chrztów w 1834 roku. Wcześniej, bo w 1830 roku tereny te od niejakiego Michała Kurra nabył Jakub Gruba. Teren liczył ponad 149 morgów, czyli około 35 ha. Grunty orne wchodzące w skład tej posiadłości około 20 ha. Pozostałe grunty to łąki i pastwiska.

Czy na terenie Nowej Gdyni zlokalizowane były także inne gospodarstwa, których nie odnotowano w kościelnych księgach Oksywia, nie wiadomo. A może tak nazwano tylko owo jedno gospodarstwo Grubów. Wiadomo tylko, że rodzina ta posiadała w Gdyni i jej sąsiedztwie także inne grunty i należała do jednej z najbogatszych rodzin kaszubskich w naszym mieście.